پروتکل HTTPS چیست؟ نحوه عملکرد، کاربرد و هر آنچه باید بدانید

پروتکل HTTPS یا همان پروتکل امن انتقال ابرمتن، نسل بهبود یافته و پیشرفته پروتکل HTTP است که با بهره‌گیری از فناوری‌های رمزنگاری پیشرفته گواهینامه امنیتی SSL، امنیت و حریم خصوصی اطلاعات در حین انتقال را تضمین می‌کند. در این بلاگ آیسرت، ضمن پاسخ به این سوال که HTTPS چیست، تاریخچه، مزایای استفاده از HTTPS و تاثیر آن بر سئو را بررسی می‌کنیم. همچنین، نحوه راه‌اندازی HTTPS در وب‌سایت و خطاهای احتمالی انتقال به این پروتکل را توضیح می‌دهیم. در ادامه این بلاگ همراه ما باشید. 

پروتکل HTTPS چیست؟

پروتکل HTTPS یا همان HyperText Transfer Protocol Secure، نسخه‌ای امن‌شده از پروتکل HTTP محسوب می‌شود. HTTPS با بهره‌گیری از فناوری‌های رمزنگاری پیشرفته مانند SSL/TLS، اطلاعات منتقل شده بین مرورگر کاربر و سرور را رمزنگاری می‌کند، در حالی که HTTP برای انتقال صفحات وب از متن ساده بهره می‌برد. این رمزنگاری باعث می‌شود حتی در صورت رهگیری داده‌ها توسط هکرها، محتوای آن‌ها برای این افراد قابل استفاده نباشد. در واقع، HTTPS باعث می‌شود تا ارتباطات اینترنتی به‌شکلی امن برقرار شود و اطلاعات حساس مانند رمز عبور، شماره کارت بانکی و سایر داده‌های خصوصی در امان باشند.

تاریخچه HTTPS

پیش از ظهور HTTPS، پروتکل HTTP به‌طور گسترده برای انتقال اطلاعات در وب استفاده می‌شد. اما با رشد سریع اینترنت و جابجایی اطلاعات حساس در این بستر ، نیاز به ارتقای امنیت این پروتکل احساس شد. در اوایل دهه ۹۰ میلادی، پروژه‌های اولیه در زمینه رمزنگاری و ایجاد استانداردهای امنیتی آغاز به‌کار کردند. سپس در سال‌های بعد، شرکت‌های بزرگ فناوری و نهادهای استانداردسازی بین‌المللی به توسعه و ترویج پروتکل‌های امن پرداختند و نسخه HTTPS از HTTP ارائه شد. 

این پروتکل ابتدا در وب‌سایت‌های بانکی و وب‌سایت‌های دولتی به‌منظور حفاظت از اطلاعات و اطلاعات مالی مشتریان مورد استفاده قرار گرفت و به‌تدریج در سایر حوزه‌های وب نیز استفاده شد. این پروتکل به‌عنوان پایه‌ای‌ترین لایه انتقال اطلاعات در وب به‌کار گرفته می‌شود. 

پروتکل HTTPS به‌عنوان مرجع اصلی برای انتقال امن اطلاعات در اینترنت شناخته می‌شود. HTTPS امروزه به یک استاندارد جهانی تبدیل شده‌است و استفاده از HTTPS نه‌تنها برای وب‌سایت‌های حساس مانند بانک‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی، بلکه برای هر شخص یا سازمانی که به‌دنبال ایجاد وب‌سایتی قوی است، ضروری به‌شمار می‌رود.

مزایای استفاده از HTTPS

مزایای استفاده HTTPS چیست؟ بهره‌گیری از پروتکل HTTPS دارای مزایای متعددی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

١. افزایش امنیت داده‌ها

رمزنگاری اطلاعات قبل از انتقال، تضمین می‌کند که حتی در صورت رهگیری اطلاعات، دسترسی به داده‌های اصلی برای هکرها غیرممکن شود. این امر به حفظ حریم خصوصی کاربران و جلوگیری از سرقت اطلاعات حساس کمک می‌کند.

٢. مشخص کردن هویت سرور

با استفاده از گواهی‌های SSL، هویت وب‌سایت تایید می‌شود. کاربران می‌توانند از صحت و اعتبار وب‌سایت مطمئن شوند و از احتمال مواجهه با وب‌سایت‌های جعل‌شده جلوگیری کنند.

٣. افزایش اعتماد کاربران

مشاهده نماد قفل در نوار آدرس مرورگر، حس امنیت و اعتماد را در کاربران تقویت می‌کند. این اعتماد باعث افزایش نرخ تبدیل و ماندگاری کاربران در وب‌سایت می‌شود.

۴. بهبود رتبه‌بندی در موتورهای جستجو

موتورهای جستجو مانند گوگل، استفاده از HTTPS را به‌عنوان یکی از سیگنال‌های مثبت در الگوریتم‌های رتبه‌بندی در نظر می‌گیرند. از این رو، وب‌سایت‌هایی که از HTTPS استفاده می‌کنند، از این نظر، در نتایج موتورهای جستجو رتبه بهتری خواهند داشت.

۵. حفاظت در برابر حملات سایبری

استفاده از HTTPS، وب‌سایت را از حملاتی مانند استراق سمع (Sniffing) و حملات مرد میانی (Man-in-the-Middle) محافظت می‌کند. این امر از دستکاری اطلاعات و تغییر محتوای ارسالی جلوگیری می‌کند.

۶. یکپارچگی داده‌ها

با رمزنگاری اطلاعات، اطمینان حاصل می‌شود که داده‌های ارسالی بین کاربر و سرور در مسیر انتقال تغییر نمی‌کنند و به شکل اصلی باقی می‌مانند.

نحوه عملکرد HTTPS چگونه است؟

سازوکار عملکرد HTTPS چیست؟ شیوه کارکرد این پروتکل به‌کمک فناوری‌های رمزنگاری صورت می‌گیرد که فرایند انتقال داده‌ها را ایمن می‌سازد. در ادامه نحوه عملکرد HTTPS را به‌صورت مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم.

١. اتصال اولیه

زمانی که کاربر به یک وب‌سایت با استفاده از HTTPS مراجعه می‌کند، مرورگر درخواست اتصال امن به سرور ارسال می‌کند. این درخواست شامل اطلاعات اولیه برای برقراری ارتباط امن است.

٢. ارسال گواهینامه دیجیتال

سرور پس از دریافت درخواست، گواهی امنیتی (SSL Certificate) خود را به مرورگر ارسال می‌کند.

٣. تایید هویت و رمزنگاری

مرورگر گواهی دریافتی را بررسی می‌کند تا از صحت آن اطمینان حاصل کند. در صورت تایید، مرورگر یک کلید تصادفی تولید و آن را با استفاده از کلید عمومی سرور رمزنگاری می‌کند تا به سرور ارسال شود. این کلید برای رمزنگاری تبادلات بعدی استفاده می‌شود.

۴. ایجاد کانال ارتباطی امن

پس از تبادل کلید، یک کانال ارتباطی امن بین مرورگر و سرور ایجاد می‌شود. از این پس، تمامی داده‌های تبادل‌شده با استفاده از کلیدهای رمزنگاری‌شده ارسال می‌شوند که تضمین می‌کند اطلاعات در مسیر انتقال قابل دسترسی یا تغییر نباشند.

۵. انتقال داده‌های رمزنگاری شده

داده‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده انتقال می‌یابند و در مقصد توسط سرور رمزگشایی می‌شوند. این فرایند ضمانت می‌دهد که اطلاعات حساس در حین انتقال، از هر گونه دسترسی غیرمجاز محفوظ بمانند.

تفاوت HTTP و HTTPS

تفاوت HTTP و HTTPS چیست؟ اصلی‌ترین تفاوت HTTP و HTTPS در رمزنگاری اطلاعات نهفته است. HTTPS با استفاده از فناوری‌های رمزنگاری مانند SSL/TLS، داده‌ها را قبل از ارسال رمزگذاری و از دسترسی غیرمجاز به آن‌ها جلوگیری می‌کند. این در حالی است که HTTP داده‌ها را به‌صورت متن ساده ارسال می‌کند و هیچ‌گونه مکانیزم امنیتی در آن وجود ندارد.

نحوه راه‌اندازی HTTPS در وب‌سایت

برای داشتن HTTPS، داشتن گواهینامه امنیتی SSL ضروری است، گواهینامه‌های SSL/TLS انواع مختلفی دارند که باید بر اساس نیاز این گواهینامه ها تهیه شود. 

• DV یا Domain Validated

این مدل گواهینامه فقط مالکیت دامنه را ساده و سریع تایید می‌کندو مناسب وبلاگ‌ها و سایت‌های کوچک است.

• OV یا Organization Validated
  در این مدل گواهینامه علاوه‌بر دامنه، هویت سازمان نیز تایید می‌شود و مناسب کسب‌وکارهای آنلاین مختلف است.
• EV یا Extended Validation
  گواهینامه EV یا Extended Validation بالاترین سطح اعتبارسنجی را برای متقاضیان گواهینامه ارائه می‌دهد و نام سازمان را در نوار آدرس نمایش می‌دهد؛ این ویژگی به‌خصوص برای بانک‌ها و موسسات مالی اهمیت دارد.
• Wildcard
  این گواهینامه برای چند زیردامنه (مثلا *.domain.com) استفاده می‌شود.
• Multi-Domain
  این نوع گواهی امنیتی با پوشش چند دامنه مختلف با یک گواهینامه برای برخی از سازمان‌ها و یا افراد کاربرد زیادی دارد.

برای راه‌اندازی HTTPS، پس از انتخاب نوع گواهینامه که در بالا توضیح داده شد و تهیه گواهی SSL از یک مرجع معتبر مانند آیسرت، نوبت به نصب و پیکربندی آن در سرور می‌رسد. این فرایند بسته به نوع سرور مورد استفاده (مانند Apache، Nginx یا IIS) متفاوت است و تنظیمات لازم برای پشتیبانی از کلیدهای عمومی و خصوصی باید به‌درستی انجام شود. 

در مرحله بعد، جهت جلوگیری از دسترسی به نسخه HTTP وب‌سایت، تنظیم ریدایرکت‌های 301 از HTTP به HTTPS الزامی است. این اقدام نه‌تنها امنیت ارتباط را تضمین می‌کند، بلکه از ایجاد محتوای تکراری نیز جلوگیری به‌عمل می‌آورد. علاوه‌بر این، پس از انتقال به HTTPS، تمامی لینک‌های داخلی، تصاویر، فایل‌های CSS و جاوا اسکریپت باید به نسخه امن (HTTPS) تغییر داده شوند تا از بروز اخطارهای مربوط به منابع مخلوط جلوگیری شود. 

همچنین، جهت بهبود فهرست‌بندی وب‌سایت در موتورهای جستجو، لازم است نقشه سایت (Sitemap) به‌روز شود و در کنسول‌های ابزار وبمستر به‌ثبت برسد تا موتورهای جستجو از تغییر پروتکل مطلع شوند. در نهایت، پس از راه‌اندازی HTTPS، عملکرد وب‌سایت از نظر امنیت، سرعت و سازگاری باید به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد و با انجام تست‌های منظم، در صورت بروز هرگونه اشکال، به‌سرعت اقدامات لازم جهت رفع مشکل انجام شود.

تاثیر HTTPS در سئو

استفاده از HTTPS به‌عنوان یکی از سیگنال‌های مثبت در الگوریتم‌های رتبه‌بندی گوگل، نقش بسزایی در افزایش رتبه و جذب ترافیک ارگانیک دارد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که وب‌سایت‌های امن‌تر نسبت به سایت‌های مبتنی‌بر HTTP از اعتماد بیشتری برخوردارند و نرخ کلیک (CTR) آن‌ها بالاتر است. به‌عبارت دیگر، استفاده از پروتکل امن علاوه‌بر محافظت از اطلاعات، به بهبود جایگاه سایت در نتایج جستجو نیز کمک می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده تاثیر ssl در seo وب‌سایت است؛ چرا که موتورهای جستجو، امنیت سایت را یکی از معیارهای اصلی در رتبه‌بندی در نظر می‌گیرند. در نتیجه، انتقال به HTTPS می‌تواند باعث افزایش بازدید، بهبود تجربه کاربری و در نهایت رشد کسب‌وکار آنلاین شود.

آیا استفاده از HTTPS می‌تواند مانع از جعل DNS شود؟

یکی از سوالات متداول در زمینه امنیت وب این است که آیا استفاده از HTTPS می‌تواند از جعل DNS جلوگیری کند؟ HTTPS در اصل برای جلوگیری از جعل DNS طراحی نشده‌است. جعل DNS اغلب به‌وسیله حملات در سطح سیستم‌های نام دامنه (DNS) صورت می‌گیرد که در آن کاربر به یک آدرس جعلی هدایت می‌شود. اگرچه استفاده از HTTPS اطلاعات انتقالی را رمزنگاری می‌کند، اما از جعل DNS جلوگیری مستقیمی نمی‌کند. 

برای مقابله با جعل DNS، فناوری‌ها و راهکارهای دیگری مانند DNSSEC طراحی شده‌اند که در کنار HTTPS می‌توانند ی لایه امنیتی جامع‌تری فراهم کنند. بنابراین، استفاده از HTTPS بهبود امنیت ارتباط را تضمین می‌کند، اما برای جلوگیری از جعل DNS باید از راهکارهای تکمیلی دیگری نیز استفاده شود.

آیا HTTPS و SSL/TLS یکی هستند؟

یکی از پرسش‌های رایج، ارتباط بین HTTPS و SSL/TLS است. HTTPS نسخه امن شده پروتکل HTTP است که از فناوری‌های SSL/TLS برای رمزنگاری داده‌ها استفاده می‌کند. به‌عبارت دیگر، SSL/TLS نوعی فناوری‌ است که امکان برقراری ارتباط امن را فراهم می‌کند و HTTPS از این فناوری‌ها بهره می‌برد تا داده‌های منتقل‌شده را رمزنگاری کند. بنابراین، اگرچه HTTPS و SSL/TLS مفاهیم مرتبط با امنیت هستند، اما یکسان نیستند. HTTPS یک پروتکل انتقال داده است، در حالی که SSL/TLS جزو فناوری‌های رمزنگاری محسوب می‌شود. 

چطور تشخیص دهیم یک وب‌سایت از HTTPS استفاده می‌کند؟

تشخیص استفاده از HTTPS در یک وب‌سایت بسیار ساده است. در نوار آدرس مرورگر، اگر آدرس وب‌سایت با «https://» آغاز شود ، به این معنی است که ارتباط با وب‌سایت از طریق HTTPS برقرار شده‌است. به‌علاوه، برخی مرورگرها اطلاعات اضافی مانند جزئیات گواهی SSL را نیز نمایش می‌دهند. این اطلاعات شامل نام صادرکننده گواهی، تاریخ انقضا و سطح رمزنگاری استفاده‌شده می‌شود. در صورتی که هیچ یک از این نشانه‌ها وجود نداشته باشد، احتمالا وب‌سایت از HTTP استفاده می‌کند که ممکن است امنیت اطلاعات کاربران را به‌خطر اندازد.

چگونه خطاهای احتمالی انتقال به HTTPS را بررسی کنیم؟

انتقال به HTTPS فرایندی پیچیده است و می‌تواند با خطاها و چالش‌هایی همراه شود. برای این منظور ابتدا باید با خطاهای متداول انتقال به HTTPS آشنا شویم.

خطاهای رایج انتقال به HTTPS 

خطاهای متداول انتقال به HTTPS شامل موارد زیر می‌‎شوند.

١. مشکل منابع مخلوط (Mixed Content)

پس از انتقال به HTTPS ممکن است برخی منابع مانند تصاویر، فایل‌های CSS یا جاوا اسکریپت هنوز از طریق HTTP بارگذاری شوند. این مسئله باعث ایجاد اخطارهایی در مرورگر و کاهش سطح امنیت سایت می‌شود. برای رفع این مشکل، لازم است تمامی منابع به نسخه امن تغییر یابند.

٢. خطاهای گواهی SSL

در صورتی که گواهی SSL به‌درستی نصب و پیکربندی نشده باشد، ممکن است خطای SSL مانند «گواهی نامعتبر» یا «اتصال امن برقرار نشد» نمایش داده شود. در این شرایط، بررسی صحت گواهی و اطمینان از انطباق آن با دامنه وب‌سایت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

٣. مشکلات ریدایرکت

تنظیم نادرست ریدایرکت‌ها می‌تواند منجر به ایجاد حلقه‌های بی‌پایان یا خطاهای 404 شود. بررسی تنظیمات ریدایرکت‌ها و اطمینان از انتقال صحیح درخواست‌ها از HTTP به HTTPS، از گام‌های ضروری در این فرایند است.

۴. تاثیر بر سرعت بارگذاری

اگرچه تاثیر HTTPS بر سرعت بارگذاری به‌طور معمول اندک است، اما در صورت استفاده نادرست از منابع رمزنگاری ممکن است سرعت کاهش یابد. استفاده از ابزارهای تحلیل عملکرد وب‌سایت می‌تواند به شناسایی و رفع این مشکل کمک کند.

برای بررسی دقیق خطاها ابزارهایی مانند Google Search Console، SSL Labs و سایر نرم‌افزارهای مانیتورینگ وب در دسترس‌اند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید مشکلات احتمالی انتقال به HTTPS را شناسایی و رفع کنید.

اهمیت استفاده از HTTPS در امنیت، سئو و اعتماد کاربران

انتقال به HTTPS ضمن افزایش امنیت اطلاعات کاربران، به بهبود رتبه‌بندی و اعتماد کلی وب‌سایت شما کمک می‌کند. انتخاب و خرید گواهی SSL تصمیمی آگاهانه و استراتژیک است که در بلندمدت نتایج مثبتی به‌همراه خواهد داشت. در این زمینه، آیسرت به‌عنوان مرجع تخصصی گواهینامه‌های امنیتی شناخته می‌شود که گواهی‌های با کیفیت، دارای گارانتی و مطمئن ارائه می‌دهد و می‌تواند سطح بالایی از امنیت را برای وب‌سایت شما تضمین کند. با تهیه گواهی امنیتی از آیسرت می‌توانید از کیفیت و پشتیبانی لازم بهره‌مند شوید و به‌تدریج شاهد بهبود عملکرد و امنیت سایت خود باشید.

سوالات متداول

١. پروتکل HTTPS چیست؟
HTTPS نسخه امن‌شده‌ پروتکل HTTP است که با استفاده از فناوری‌های رمزنگاری (SSL/TLS) اطلاعات منتقل‌شده میان مرورگر و سرور را رمزگذاری می‌کند تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود.

٢. پروتکل HTTPS چگونه شکل گرفت؟
پیش از HTTPS، از HTTP برای انتقال اطلاعات استفاده می‌شد؛ اما با رشد اینترنت و افزایش نیاز به امنیت، پروژه‌های اولیه رمزنگاری آغاز شدند و در نهایت نسخه امن HTTP یعنی HTTPS برای استفاده در وب‌سایت‌های بانکی و دولتی به‌وجود آمد.

٣. نحوه عملکرد HTTPS چیست؟
هنگام مراجعه به وب‌سایت، مرورگر یک اتصال امن برقرار می‌کند، سرور گواهی SSL خود را ارسال می‌کند، هویت سرور تایید و کلیدهای رمزنگاری تبادل می‌شوند تا داده‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده انتقال یابند.

۴. تفاوت اصلی HTTP با HTTPS چیست؟
پروتکل HTTP داده‌ها را به‌صورت متن ساده انتقال می‌دهد، اما HTTPS با رمزنگاری اطلاعات، امنیت انتقال را بهبود می‌بخشد و از حملات نظیر استراق سمع جلوگیری می‌کند.

۵. چگونه می‌توانیم HTTPS را روی وب‌سایت راه‌اندازی کنیم؟
ابتدا باید گواهی SSL از یک مرجع معتبر تهیه کنید؛ سپس با نصب و پیکربندی مناسب (متناسب با نوع سرور مانند Apache یا Nginx) و تنظیم ریدایرکت‌های 301 از HTTP به HTTPS، می‌توانید اتصال امن را برقرار کنید.

۶. پروتکل HTTPS چه تاثیری بر رتبه‌بندی سایت در موتورهای جستجو دارد؟
موتورهای جستجو مانند گوگل، امنیت وب‌سایت را به‌عنوان یک فاکتور رتبه‌بندی در نظر می‌گیرند. بنابراین وب‌سایت‌هایی که از HTTPS استفاده می‌کنند، اغلب رتبه بهتری کسب می‌کنند.

٧. آیا استفاده از HTTPS می‌تواند از جعل DNS جلوگیری کند؟
HTTPS اطلاعات را رمزنگاری می‌کند، اما به‌طور مستقیم مانع جعل DNS نمی‌شود؛ برای این منظور از فناوری‌هایی مانند DNSSEC استفاده می‌شود.

٨. آیا HTTPS و SSL/TLS یکسان‌اند؟
HTTPS نوعی پروتکل انتقال داده است که از فناوری‌های SSL/TLS برای رمزنگاری بهره می‌برد. به‌عبارت دیگر، SSL/TLS فناوری‌های رمزنگاری‌اند و HTTPS از این فناوری‌ها استفاده می‌کند.

٩. چطور تشخیص دهیم که یک وب‌سایت از HTTPS استفاده می‌کند؟
اگر آدرس وب‌سایت با «https://» شروع شود و در نوار آدرس نماد قفل نمایش داده شود، نشان‌دهنده استفاده از HTTPS و برقراری اتصال امن است.

١٠. چه خطاهایی ممکن است در انتقال به HTTPS رخ دهد؟
خطاهایی مانند منابع مخلوط (Mixed Content)، مشکلات گواهی SSL (مانند نامعتبر بودن) و مشکلات در تنظیم ریدایرکت‌ها از جمله خطاهای متداول در این رابطه هستند. استفاده از ابزارهای مانیتورینگ و بررسی دقیق پیکربندی می‌تواند به رفع این مشکلات کمک کند.

١١. چرا انتخاب HTTPS برای وب‌سایت امری ضروری است؟
استفاده از HTTPS نه‌تنها امنیت داده‌ها و حریم خصوصی کاربران را تضمین می‌کند، بلکه باعث افزایش اعتماد، بهبود تجربه کاربری و سئو می‌شود. بنابراین، این پروتکل در دنیای آنلاین امروز یک استاندارد حیاتی به‌شمار می‌رود.